پیری پوست یکی از نگرانی‌های اصلی در جامعه مدرن محسوب می‌شود و با افزایش جمعیت سالخورده، اهمیت درمان‌های ضد پیری روز به روز بیشتر می‌شود. تحقیقات علمی اخیر نشان می‌دهد که فرآیند پیری پوست نتیجه ترکیبی از عوامل درونی و بیرونی است که منجر به تغییرات ساختاری و عملکردی مختلفی در لایه‌های مختلف پوست می‌شود. مطالعات معاصر بر اهمیت ترکیبات زیست‌فعال مانند پپتیدها، ویتامین C، اسید هیالورونیک و ترکیبات طبیعی استخراج شده از جلبک‌ها در پیشگیری و درمان چین و چروک‌های پوست تأکید می‌کند.

مکانیسم‌های مولکولی پیری پوست

پیری پوست فرآیندی پیچیده است که شامل دو نوع اصلی پیری می‌شود: درونی (کرونولوژیک) و بیرونی (محیطی). پیری درونی نتیجه گذشت زمان و عوامل ژنتیکی است، در حالی که پیری بیرونی عمدتاً ناشی از تابش اشعه فرابنفش و عوامل محیطی است. مطالعات نشان می‌دهند که در پوست پیر، سلول‌های پیر تجمع می‌یابند و به تخریب ماتریکس خارج سلولی کمک می‌کنند که این امر منجر به کاهش استحکام مکانیکی در اتصال درمی-اپیدرمی می‌شود. عوامل محیطی مانند تابش فرابنفش، آلودگی و عفونت‌های میکروبی می‌توانند این فرآیند را تسریع کنند.

در سطح بافتی، پوست پیر معمولاً آتروفی اپیدرمی را به دلیل کاهش تعداد سلول‌ها نشان می‌دهد. درم پوست پیر نیز کاهش تعداد ماست سل‌ها و فیبروبلاست‌ها را نشان می‌دهد. پیری فیبروبلاست‌ها با ترشح فنوتیپ ترشحی مرتبط با پیری، منجر به کاهش تکثیر سلولی و افزایش تخریب ماتریکس خارج سلولی می‌شود. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که سیستم‌های نوروآندوکرین پوستی نیز در تنظیم عملکردهای پوست و قابلیت مقابله با استرس‌های بیرونی نقش حیاتی دارند.

یکی از مهم‌ترین تغییرات در پوست پیر، کاهش تولید کلاژن و تخریب ماتریکس خارج سلولی است. پیری پوست با افزایش بیان ماتریکس متالوپروتئیناز (MMP) و کاهش سنتز کلاژن همراه است. این تغییرات منجر به کاهش قابلیت ارتجاعی پوست، تشکیل چین و چروک و کاهش استحکام مکانیکی بافت می‌شود. اسید هیالورونیک که بیش از نیمی از آن در پوست یافت می‌شود، با افزایش سن به تدریج کاهش می‌یابد که منجر به کاهش ظرفیت اتصال آب، خشکی و کم‌انعطاف‌تر شدن پوست و تشکیل چین و چروک می‌شود.

رویکردهای درمانی نوین

پپتیدهای زیست‌فعال

در طول دو دهه گذشته، به دلیل تکامل تکنیک‌های طراحی و سنتز و درک مکانیسم‌های مولکولی اثربخشی پپتیدها در بهبود مشکلات پوستی، کاربرد آنها به عنوان عوامل دارو-آرایشی گسترش یافته است. پپتیدهای زیست‌فعال مزایای متعددی از قبیل دسترسی، عملکرد متنوع و انتخابی در فیزیولوژی پوست و فقدان اثرات جانبی ایمنی‌زا در تجویز موضعی دارند که توجه ویژه متخصصین پوست را به استفاده بالقوه از آنها به عنوان عوامل ضد چین و چروک پوست جلب نموده است.

این پپتیدها دارای نقش‌های مختلف بیولوژیکی نظیر تنظیم سیگنال‌های ماتریکس خارج سلولی و تحریک سنتز کلاژن می‌باشند. همچنین، به عنوان پپتیدهای حامل، آنتی‌اکسیدانت، مهارکننده میانجی‌گرهای عصبی یا آنزیمی عمل می‌کنند. امروزه بیش از سی نوع پپتید به عنوان عامل ضد پیری پوست معرفی شده که بعضاً در فراورده‌های مراقبت از پوست استفاده می‌شود. با این حال، موانع متعددی برای کاربرد گسترده آنها وجود دارد که شامل محدودیت شواهد بالینی، مشکلات نفوذ پوستی به دلیل هیدروفیل بودن و هزینه‌های زیاد است.

ویتامین C و مشتقات آن:

ویتامین C یا اسید L-آسکوربیک، فراوان‌ترین آنتی‌اکسیدانت در پوست سالم محسوب می‌شود. ویتامین C به دلیل اثرات ضد پیری مانند محافظت از آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد، تحریک بیوسنتز کلاژن، مهار ملانوژنز و بهبود اختلالات التهابی مختلف پوستی شناخته شده است. پوست شامل دو لایه اصلی است: لایه بیرونی اپیدرم که بسیار سلولی است و عملکرد سدی را فراهم می‌کند، و لایه درونی درم که استحکام و الاستیسیته را تضمین کرده و پشتیبانی تغذیه‌ای برای اپیدرم فراهم می‌کند.

پوست طبیعی حاوی غلظت‌های بالایی از ویتامین C است که از عملکردهای مهم و شناخته شده‌ای مانند تحریک سنتز کلاژن و کمک به محافظت آنتی‌اکسیدانی در برابر آسیب‌های ناشی از نور فرابنفش پشتیبانی می‌کند. با این حال، ویتامین C به دلیل ناپایداری بالا در محلول آبی، در حضور اکسیژن و یون‌های فلزی، مشکلات عمده‌ای در فرمولاسیون دارد. برای حل این چالش، ترکیبات لیپوفیل ویتامین C توسعه یافته‌اند که عبور بهتری از سد استراتوم کورنوم اپیدرم دارند.

اسید هیالورونیک

اسید هیالورونیک یک پلی‌ساکارید خطی و غیرمنشعب طبقه‌بندی شده به عنوان گلیکوزآمینوگلیکان است که در بافت‌های مختلف بدن یافت می‌شود، اما بیش از نیمی از نسبت کل آن در پوست موجود است. نقش اسید هیالورونیک در پوست پیچیده و چندوجهی است و شامل حفظ هیدراتاسیون مناسب، الاستیسیته و سفتی پوست می‌شود و به عنوان جزء کلیدی ماتریکس خارج سلولی عمل می‌کند. با افزایش سن، تولید اسید هیالورونیک به تدریج کاهش می‌یابد که منجر به کاهش ظرفیت اتصال آب، خشک‌تر و کم‌انعطاف‌تر شدن پوست و تشکیل چین و چروک می‌شود.

مطالعات بالینی نشان می‌دهند که مصرف خوراکی اسید هیالورونیک نیز می‌تواند اثرات مفیدی بر وضعیت پوست داشته باشد. در یک مطالعه کنترل‌شده با دارونما، مصرف روزانه 120 میلی‌گرم اسید هیالورونیک به مدت 12 هفته در 40 مرد و زن آسیایی سالم (35-64 سال) منجر به بهبود قابل توجه چین و چروک‌ها، محتوای آب استراتوم کورنوم، کاهش تراوش آب ترانس‌اپیدرمال و بهبود الاستیسیته پوست شد. مطالعه دیگری نیز نشان داد که مصرف محلول خوراکی اسید هیالورونیک به همراه بیوتین، ویتامین C، مس و روی به مدت 40 روز منجر به بهبود هیدراتاسیون پوست، کاهش چین و چروک، افزایش الاستیسیته و کاهش زبری پوست می‌شود.

رتینوئیدها

رتینوئیدها در حال حاضر به دلیل فوائد فراوان برای سلامت پوست شناخته شده‌اند که از کاهش علائم پیری و کاهش هیپرپیگمنتاسیون تا درمان آکنه را شامل می‌شود. اگرچه رتینول محصولات مراقبت از پوست ظاهر پوست فوتوپیر را بهبود می‌بخشند، نیاز به غلظت مؤثر رتینولی وجود دارد که فوائد پوستی را بدون تحریک فراهم کند. با این حال، انکار نمی‌شود که عوارض جانبی مختلفی با استفاده از رتینوئیدها بر پوست همراه است که یکی از آنها تحریک است. چندین رویکرد می‌تواند برای کمینه کردن تحریک ناشی از رتینوئیدها به کار گرفته شود که شامل استراتژی‌های فناوری فرمولاسیون رتینوئید موضعی برای کاهش اثرات تحریک پوست است.

ترکیبات طبیعی و منابع نوین

عصاره‌های جلبکی

پهنه‌های آبی منبع غنی از مواد زیست‌فعال برای صنایع آرایشی و بهداشتی هستند. ماکروجلبک‌ها و میکروجلبک‌ها غنی از پروتئین، اسیدهای آمینه، کربوهیدرات، ویتامین‌ها، رنگدانه‌ها، پلی‌فنل‌ها و عناصری مانند مس، آهن و روی هستند که همگی این مواد نقش فعالی در فراهم کردن مواد مورد نیاز بدن و تعدیل رژیم غذایی و همچنین آب‌رسانی، تغذیه، سفیدکنندگی و محافظت از پوست را دارا می‌باشند. بسیاری از متابولیت‌های ثانویه مشتق شده از جلبک‌ها دارای کاربردهای موضعی شامل حفاظت از پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش، جلوگیری از خشکی پوست و کاهش چین و چروک می‌باشند.

تحقیقات بر روی استرول‌های استخراج شده از جلبک قرمز خلیج فارس نشان داده‌اند که این ترکیبات می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر سنتز پروکلاژن در سلول‌های پوست انسان داشته باشند. نتایج مطالعات حاکی از افزایش سنتز پروکلاژن در سلول‌های پوست با افزایش غلظت استرول‌ها و نیز عدم سمیت این ماده در دزهای مورد نیاز درمانی بوده است. اثرگذاری عصاره‌ها در افزایش کلاژن پوست با سطح معنی‌داری در غلظت‌های 1.75 تا 112 میکروگرم بر میلی‌لیتر قابل مشاهده بود که نشان می‌دهد استرول‌های استخراج شده به دلیل تأثیر بر سنتز پروکلاژن سلول‌های پوست، می‌توانند نقش مؤثری بر کاهش فرآیند پیری پوست بازی کنند.

فناوری‌های نوین انتقال دارو

انتقال مؤثر پپتیدها و سایر مواد فعال از طریق پوست یکی از چالش‌های اصلی در توسعه محصولات ضد پیری است. انتقال پپتید از پوست به طور مؤثر توسط جذب‌افزاها، اصلاح شیمیایی پپتید، میکروانکپسیولاسیون و ایجاد تخلخل‌های ریز در پوست افزایش می‌یابد. این روش‌ها به منظور غلبه بر محدودیت‌های طبیعی نفوذ پوستی مواد هیدروفیل و جرم مولی بالا توسعه یافته‌اند. مثال مناسبی از این رویکردها، ایجاد نسخه لیپوفیل ویتامین C برای بهبود نفوذ و انتقال پوستی است که در آن ویتامین C به طور کووالانسی به اسکوالن (یک لیپید طبیعی پوست) متصل شده و ترکیب جدیدی تشکیل می‌دهد.